2022’nin ilk günlerine giriş yaptığımız bu günlerde aklıma takılan ve uzun süredir düşündüğüm bir konu var. Acaba insanlar yılbaşlarında neden hindi yendiğini biliyor mu? İşte bu soru bu yazının ana konusu. Şimdi hep beraber hindinin tarihçesine ve bu kümes hayvanının neden sadece yılbaşı masalarının baş kahramanı olduğuna bir bakalım. Tarih ve Tarif gururla sunar!
Türkçesi hindi, İngilizcesi turkey olan hindi, esasen Kuzey Amerika kökenli bir kümes hayvanı. Peki neden Amerika kıtasına ait olan bu hayvana kalkıp Avrasya’dan bir ülkenin adı verilmiş? Hindiler de tıpkı Kızılderililer gibi Türk mü yoksa? Cevabı baştan söyleyip merakınızı kaçırmak gibi olmasın ama hayır.
‘Hindi’ nereden geliyor
Meleagris gallopavo yani bizim anlayacağımız ismiyle hindi, Amerika’ya ilk göç edenler tarafından keşfedilmiş bir hayvan. Yani aslında bu hayvan kadim zamanlardan beri Amerika kıtası habitatının bir üyesi. Aztekler zamanında evcilleştirilen bu hayvan, 1520’lerden itibaren İspanyol ve Portekiz kaşifler tarafından İspanya’ya getirildi. İspanya’dan sonra ise tüm Avrupa’ya yayıldı. Bu dönem, sınırları Avrupa’da olan Osmanlı’da da hindi tanınmaya başlandı.
Bu yeni dünya keşfi kuşun “turkey” olarak isimlendirilmesi ise ticareti yüzünden. Bu yıllarda Akdeniz ticareti Levantenlerin elindeydi. Yani esasen bu kuşun ticaretini yapanlar Konstantiniyyeliydi. Levant şirketi yani diğer bir adıyla Türkiye tüccarları (Turkey Merchants) tarafından ticareti yapılan bu kuş, zaman içinde Türkiye kuşu ya da Türkiye horozu ismini aldı. Zaten bu dönemde İngilizler Doğu’dan gelen bütün ürünlerin başına nereden gelirse gelsin Turkey ibaresini ekliyordu.
Diğer dillerde hindiye ne diyorlar peki? Bu soru hindinin hikayesini anlamamız için çok elzem. Hindinin Fransızcası “dinde” Hint tavuğu anlamına geliyor. O dönemlerde yaygın görüş hepimizin de aşina olduğu üzere, Hindistan’la Yeni Dünya’nın aynı olduğuydu. Bu sebeple yeni dünya menşeili bu kümes hayvanına Fransızlar da bizim gibi ya da biz de Fransızlar gibi Hintli diyoruz!
Hikaye burada bitmeyip daha da karışıyor. Mesela Portekizcede hindiye “Peru kuşu” deniyor. Tayland, Filipinler ve Endonezya’da ise bu kuşun adı “Hollanda tavuğu.” Hollanda ve Almanya’da Hindistan’daki bir limandan esinlenerek kalkoen/Kalkuhn dense de zaman içinde Almancaya da Türk horozu ibaresi adapte olmuş. İşin komik tarafı ise Hintliler hindiye Peru’ya ait olduklarını düşündükleri için Peru anlamına gelen isimler koymuşlar… Koskoca dünyaya bir hindiyi sığdıramamışız yani!
Masanın “değersiz” kahramanı
Gelelim hindinin neden yılbaşlarında yendiğine… Esasen hindi, bir yeni yıl yemeği değil; şükran günü yemeğidir. Şükran günü tıpkı ismi gibi, Amerika Kıtası sakinlerinin yılın son günlerinde yapılan tüm hasatlara ve geçmiş yılın nimetlerine şükretmek için geniş ziyafet sofralarıyla kutladıkları bir ulusal bayramdır. 19. yüzyılda Abraham Lincoln’ün başkan olmasıyla ulusal bayram olma yolunda ilerleyen bu bayramın Amerika’daki kökeni ise 17. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Her ne kadar Amerika kıtasına yerleşen ilk kolonicilerin bu yıllarda şükran günü yemekleri yendiği bilinse de bu günle özdeşleşmiş olan hindinin o zamanlarda yendiğine dair pek kanıt yok. Kanıtı olan tek şey, o dönemdeki Amerika kıtasının asıl sahipleri olan yerel halkla kolonicilerin yemeklerini paylaşması ki zaten bu şükür bayramının kökleri Avrupa hasat festivaline ve Hıristiyanlığa dayanıyordu ve oldukça eskiydi.
Hindinin şükran günlerinde bu kadar popüler olmasının sebebi ise daha yakın yüzyıl olan 19. yüzyıla uzanıyor. Bunun başlıca sebebi aslında çok basit. Çünkü her yerde bu kuştan vardı! Neredeyse 10 milyon hindinin bulunduğu tahmin edilen bu yüzyılda hindi yememek daha tuhaf olurdu açıkçası.
Diğer bir sebep ise, hindinin diğer hayvanlara göre daha değersiz oluşuydu. Tavuğun her gün yumurtlaması ya da ineklerin sütünün sağılmasının yanında hindi yalnızca eti için beslenen bir hayvandı. Bu sebeple çok kolaylıkla gözden çıkarılabilirdi.
Bunun yanında hindi, büyüklüğü sayesinde çok nüfuslu bir aileyi doyurabilirdi. Daha ne istenir ki? Uygun fiyatlı ve geniş aileleri doyurabilen, neredeyse maliyetsiz bir kümes hayvanı. Bu sebeplerle zaman içinde hindi, şükran günlerinde masanın kahramanı olmuş ve günümüze kadar bu gelenek süregelmiştir.
Bu arada hindinin yağ ve kolesterol oranının çok düşük olduğunu da unutmadan söyleyeyim. Herkese mutlu, huzurlu ve en önemlisi koronasız sağlıklı bir yıl dilerim. Umarım 2022, 2021’i aratmaz!
Kaynaklar:
https://www.britannica.com/story/why-do-we-eat-turkey-on-thanksgiving
https://www.etymonline.com/word/turkey
https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=97541602
https://www.cnrtl.fr/etymologie/dinde
https://www.dictionary.com/e/turkey/
Yazar Hakkında
1996 Bursa doğumlu. Lisans eğitimini TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Tarih bölümünde yaptı. Lisans bitirme tezini, “Osmanlı Saray Mutfak Kültürü ve Yemek-Siyaset İlişkisi” üzerine yazdı. 2019 yılında bu tezle mezun oldu. 2020’de Hacettepe Üniversitesi’nde tarih alanında master yapmaya başladı, tarihvetarif.com sitesini kurdu ve burada yazmaya devam ediyor.
Ufuk açıcı bir yazı olmuş, kaleminize sağlık.
Ödevim için çok faydalandım, teşekkür ederim.