0  

Ağaç mı, araç mı?

Dün akşam (gece), evimizin ön camına sıfır mesafede olan büyük Japon Sofora ağacına (kendisi, akasya ile türdeş bir ağaçtır, Ankara’da neredeyse her sokağımızda vardır) takıldı gözüm. Kumruların seviştiği, saksağanların bık bıkladığı, güvercinlerin ve güzel yeşil cennet papağanların ara ara uğradığı, hele de o güzel ötücü çıvgın’ın bazen gelip bize müthiş sesini dinlettiği ağacımızda birkaç zamandır, akşam “hep aynı saksağan mı yatmaya gelen?” diye kendi kendime sorduğum kuş uyuyordu. Evet uyuyordu. Ve gece boyu sabaha kadar iki dalın birleştiği boğumda, tüylerini kabarta kabarta uyudu. Ben de mutlu bir yüz ve gözle izledim 2-3 saat uyuyuşun bize anlattığını.

Üzerinde yaşadığımız küreye ağır geliyoruz; 8 milyara yaklaşan insan nüfusumuz, çıkardığımız gazlar, kokular ve endüstrinin yok ettikleri ile. Üzerinde yaşadığımız toprakları da (Anadolu) hoyratça, bir çekirge (affedin beni çekirgeler) sürüsü edasıyla yiyoruz. Kentleri mi? Onu da betona, asfalta ve egzoza boğarak ilerliyoruz.

Maden, HES, nükleer santral, beton kanal, tarihi bölgelerin faşizan dönüşüm projeleri, yol ve doğal alanların imara açılması ile coğrafyamızı sayın sistem yok etti/ediyor… Göç, nüfus artışı, mülkiyet ve yeni/gıcır gıcır ev hastalığımız, belediye (ve imar kurallarıyla bakanlıklar) ile müteahhitler beşlisiyle de şehirlerimizi ve semtlerimizi bitiriyoruz.

Ve izliyoruz, sadece izliyor ve “bana kaç m2 düşecek yeni binada, ohhh yeni miss gibi evim olacak” hesabı yaparken; yitirdiğimiz ağacı, bahçeyi, komşuluğu, artık duyamayacağımız kuş sesini unutup… Yaşamın anlamını hızla yitirişimizi kaçırıyor, görmüyoruz. Konuşanlarımız, söylenenlerimiz de genelde geçmiş zaman romantizmi ile anıyor yaşadığı yerleri ama o sırada yenilenmiş bir binada oturuyor!

Uygulansa da uygulanmasa da istediklerimiz ve olması gereken yeni düşünceler, yaşadığımız semtten bakmaya başlayarak düşünceler geliştirmek zorundayız artık. Yokolan arka bahçelerden, arabaya boğulmuş sokaklardan, kuşların ve memelilerin terk ettiği mahallelerimizden bakarak, birkaç model önerisi geliştirmek zorundayız. Ve ütopyamız olarak kalmaması için de peşini takip ederek kamuoyu yaratma çabasında olmalıyız.

Bir karar versek ve buradan deklare etsek (keşke); “Ayrancı’yı kamulaştırıyoruz. Her mahalleye bir yaya sokağı, her caddeye (3-4 binayı satın alıp yıkacak kadar dev şirketler haline gelmedi mi belediyeler, oldu.) bir park ilk hedefimiz. İkinci hedefimiz ise, semtlerimizin parsel ölçeğinde dönüşümünde, eski yapı büyüklüğünü (oturumunu) %75’e indirgiyor bahçeleri %25 arttırıyoruz.” desek.

Kıssanın gerçeğine de dönersek, tek yapı ölçeğinde kentsel dönüşümde imar kurallarının, otopark yönetmeliğinin acilen yeniden tasarlanması bir gereklilik. Hatta ada (4 sokağın/yolun içine aldığı bütün alan) bazında planlamalar şart gibi.

Arabanın üstüne reçine damladı diye hoyratça kesilen çam ağacımız

Biraz açarsak; yan bahçeler ve arka bahçenin, otopark yönetmeliğinin gerektirdiği apartmanda daire başına araç yeri ve imar yönetmeliğinde “bodrumda ön cephe hariç iki yan ve arka cephe arsa sınırına kadar kullanılabilir” kuralı ile ağaçlar kesiliyor, ağaçsız, bahçesiz semtlere/kentlere doğru koşar adım gidiyoruz.

Çözebiliriz;

1) Ada parselinde planlamalar yaparak; semti, yaşayışı, ulaşımı, bahçeleri de önceleyerek planlama yaparız.

2) Tek yapı ölçeğinde kentsel yıkımı bitirip/durdurup, (betonarme) ömrü biten yapılarda iki yapı (apartman) birleştirilerek, yani dönüşümü doğru tanımlayarak ilerleyebiliriz. Bu müteahhide, 2 yapının arasındaki birleşen 2 yan bahçede yapılaşma hakkı (6 x 20 metre) verir ama karşılığında bodrum katında, arka bahçeyi, toprak altında arsa sınırına kadar kullanım hakkını geri alır ve en azından kalan 2 yan bahçe ve arka bahçeyi aynen koruyabiliriz.

Sistem bu konuda sıkışmaya başladı ve bir çözüm aramak zorunda kalacak. Bizlerin baskı ve kampanyaları ile rant odaklı değil, kentte mutlu yaşama odaklı planlamaya izin vermeleri ile çok kısa sürede yol almak mümkün.

  0  

Ayrancı’nın değerlerini Keçiören’e taşımak mümkün mü?

Avrupa Birliği’nin genişlediği pek çok safhada tartışmanın ekseni, birliğin genişlemesinin hangi temel saiklere dayanması gerektiğiydi. Emek ve sermaye ekseninde öncelenmesi gerekenin sermaye olduğu açıkça belirlenmişti. Emeğin serbest dolaşımı sermayenin işine yaramıştı. Opel fabrikası Almanya’dan Polonya’ya taşınırken işçilere “sizi işten çıkarmıyoruz, Polonya’ya çalışmaya gelebilirsiniz” demişlerdi. Pek çok Alman işçi emeğin serbest dolaşımının manipüle edilmesinden dolayı işsiz kalmışlardı. 

Avrupa’nın değerlerini Avrupa’nın coğrafi sınırlarının dışına taşımayı bir kıta politikası haline getirmeyi amaçlayan “sosyal Avrupa” yaklaşımı tartışmayı pratikte böyle kaybetti. 

Bir kıtanın, ülkenin, hatta kentin değerlerinin taşınması için pek çok aşamada o değerlerin köklerinin aranmasına ihtiyaç var. İzmir’i Türkiye’nin diğer şehirlerine, Ankara’yı Çankırı’ya, Ayrancı’yı Keçiören’e uyarlamak mümkün mü? Her birini ayrı ayrı tartışmak gerekiyor. Ancak bir yaklaşım olarak değerlerin ihracı son derece gerçekçi görünüyor.

Keçiören’in kökleri

Keçiören, Altındağ’ın büyük topraklarından kopan bir parça. Tarihsel olarak Altındağ’ın lonca ve tarikatlarına karşı gayrimüslimlerin yaşam alanlarını temsil ediyor. Eskiden yerleşik bir kent merkezi olmamasına rağmen kentlileri barındırıyordu. Keçiören’in pek çok semtini Ayrancı’dan farklı kılan şey tarihin bugünkü döneminde kentlileri barındırmıyor olması. Burada esaslı bir soru gündeme gelmeli: Kentliler orayı terk ettiğinde orada bir kent kalır mı?

Kentlilerin ayak izleri Keçiören’de Cumhuriyet döneminin öncesine kadar dayanır. Kentin büyük talihi ise coğrafi konumuna dayanıyor. Keçiören’in sarp kayalıklarının hemen altında Altındağ’a kadar uzanan düz ovaları vardır. Bu da taban suyu yüksek Kazan ve Çubuk’u Keçiören’le aynı kaderi paylaşmaya itiyor. Kent kaçınılmaz olarak kırsalla buluşuyor. Kenti oluşturan olgu ise bağ evlerinde vücut buluyor. Kentlileri kentin önüne geçiren bu coğrafi durum avantaj veya dezavantaj olarak görülebilir. Ancak hem Ayrancı’da hem Keçiören’in semtlerinde kent kentliyi değil, kentli kenti oluşturuyor.

Keçiörenliler artık Çankaya’da

Ayrancı’da yerleşik Ayrancılılar vardır. Elinde tuttuğunuz gazete de semte ait, semti oluşturan, Ayrancılıların kimliğine seslenen bir yayın. Ayrancılı olmak New Yorker (New Yorklu) olmak gibi kente bağı kurguluyor. Keçiörenliler’de de benzer bir durum var. Ancak bu sınıfsal bir bağlamda ortaya çıkıyor. Zira Keçiören kentli olduğu dönemlerde kent burjuvazisine de ev sahipliği yapıyordu. Kent burjuvazisi Türk sağının kentleri kanatan saldırısıyla Keçiören’i terk etmeye, Çankaya’ya, Yenimahalle’ye ve Etimesgut’a kaçmaya başlıyor. Bir süre sonra Keçiören kentin merkezi Çankaya’ya işgücü taşıyan yoksul kent çeperi görüntüsüne bürünüyor. Keçiörenliler her sabah mesai saatinin başlangıcıyla birlikte Çaldıran, Fatih Köprüsü ve Etlik istikametlerinden kenti terk ediyorlar. Kent çoraklaşıyor.

Bütün bu dönüşüm çoraklaşan kentin tek umudu kalmasını sağlıyor. Bunun yolu gün içini Çankaya sınırları içinde geçiren Keçiörenliler’in Ayrancı’nın değerlerini akşam saatlerinde kentlerine taşımalarıyla mümkün. Ancak bu ihracın önünde iki büyük engel duruyor: Birincisi uzun otobüs yolculukları, ikincisi ise sınıf kini.

Bu iki sorunu aşıyor olmak Ayrancı’nın değerlerini Keçiören’e taşıyacak. Bu yolla “sosyal Ayrancı” yaklaşımı ortaya çıkmış olacak.